پارامترهای روشنایی
مقدمه
يكی از مصارف اصلی و مهم در صنعت و ساختمان روشنایی است.در حوزه روشنایی مباحث متنوعی شامل انواع لامپ ها ، چراغها، کیفیت روشنایی، نورپردازی وجود دارد.این گستردگ و تنوع به نوعی است که امروزه در بسیاری از کشورها مهندسی روشنایی تبدیل به یک تخصص شده است. در ابتدا كميتهای روشنايی را تعريف می کنیم،سپس با ساختمان برخي لامپها آشنا می شویم و در نهایت طراحي روشنايی داخلی ساختمان را تشريح ميكنيم.
پارامترهای روشنایی
پارامترهایی كه در روشنايی استفاده مي شوند عبارتند از:
1- شار نوری چیست؟
ميزان نور تابيده شده از يک منبع نور را شار نوری مي نامند و آنرا با (Ф) نمایش می دهند. واحد شار نوری لومن (Lm) است.
يک لومن تقريباً برابر است با يک سيزدهم نوری كه از يک شمع تابيده می شود. در شکل زیر شار نوری لامپهای مختلف آورده شده است.
2- راندمان نوری
ميزان نور تابيده شده از يک منبع نور بخش بر ميزان توان مصرفی آن، راندمان يا بازده نوری ناميده می شود و با (𝜼) نمایش داده می شود. واحد راندمان نوری لومن بر وات است. در شکل زیر بازده نوری لامپهای مختلف آورده شده است.
3- شدت روشنایی (E) (illuminance)
شدت روشنایی، میزان شار نوری تابیده شده بر واحد سطح را نشان می دهد، با حرف E مشخص می شود و واحد آن لومن بر متر مربع یا موکس (lx) است. شدت روشنایی برای کاربردهای متفاوت به روش های مختلفی اندازه گیری می شود.انواع مختلف روشنایی عبارتند از روشنایی افقی، عمودی، زاویه دار، نیمه استوانه ای، استوانه ای و نیم کره ای.
برای اندازه گیری شدت روشنایی از دستگاهی به نام لوکس متر استفاده می شود.
4- شدت نور( Luminous intensity)
میزان نور ساطع شده از منبع نور در یک جهت خاص را شدت نور می گویند. شدت نور را با I نمایش می دهند و واحد آن کاندلا (cd) است.
تفاوت شار نوری و شدت نور : نور منتشر شده در تمام جهات فضا را شار نوری می گویند در حالی که شدت نور، نور منتشر شده در یک زاویه فضایی مشخص است.
5- درخشندگی (Luminance)
درخشندگی مقدار نوری است که از یک سطح وارد چشم می شود.واحد درخشندگی کاندلا بر متر مربع (cd/m2) است.در واقع تنها کمیت نوری که با چشم قابل درک است درخشندگی است. هر چه میزان درخشندگی یک سطح بیشتر باشد، آن سطح روشن تر به نظر می رسد. میزان درخشندگی یک سطح، مستقیما به میزان بازتابش و رنگ سطح بستگی دارد. برای اندازه گیری درخشندگی از دوربین درخشندگی سنج (luminance meter) استفاده می شود.
6- دمای رنگ مرتبط ( Correlated Color Temperature)
دمای رنگ بیان کننده حس رنگی است که از یک منبع نور سفید به دست می آید. این ویژگی منبع نور بر حسب کلوین مطرح می شود و هر چه این عدد بالاتر باشد، طیف نور به سمت طول موج های بالاتر (قرمز) مایل می شود. به بیان دیگر، با تابش نور با دمای رنگ پایین به سطح اجسام، حس گرمی به بیننده القا می شود. این در حالی است که نور با دمای رنگ بالا حس سردی به انسان منتقل می کند.
7- شاخص نمود رنگ(Color Rendering Index)
7- شاخص نمود رنگ یا Color Rendering Index، از پانزده عدد تشکیل شده است (R1-R15)، که این رنگ ها با رنگ نور خورشید که شاخص آن 100 است مقایسه می شوند. به منظور معرفی شاخص نمود رنگ یک منبع نوری، از مولفه Ra استفاده می شودکه برابر با میانگین هشت عدد اول (R1-R8) است. گر چه اعداد بعدی (R9-R15) مورد استفاده قرار نمی گیرند، اما در عملکرد منابع نوری نقش بسازیی دارد. در شکل زیر تفاوت بین شاخص نمود رنگ نور خورشید و یک لامپ نشان داده شده است.
